Hayotda Kerak Bo’ladigan 5 ta Yapon Falasafasi (Shaxsiy rivojlanish)

Yapon falsafasi ming yillar davomida amalda bo‘lgan va o‘rganilgan. Odamlar yapon madaniyati va falsafasidan o’rganishlari mumkin bo’lgan ko’p narsalar bor, bu ularga baxtli va to’liqroq hayot kechirishga yordam beradi.

Yaponiyaliklar diqqatni hozirgi daqiqaga qaratish, maqsad tuyg’usini topish, minnatdorchilikni rivojlantirish yoki o’zlariga g’amxo’rlik qilishni bilishadi. Tarixiy jihatdan xorijiy (ayniqsa, Xitoy va G’arbiy) hamda yapon madaniyati elementlarining uyg’unligi bo’lgan yaponlar o’zlarining falsafiy tarixi va buddist diniy amaliyotlaridan ilhomlangan hayotga o’ziga xos qarashlarga ega.

Yapon falsafalari shaxsiy o’sishni, chidamlilikni va hayotning go’zalligi va murakkabligini chuqurroq tushunishni ilhomlantiradigan qimmatli donolik va istiqbollarni taklif qiladi. Bugungi maqolada men sizni baxtli va sog’lom turmush tarzini yo’lga qo’yish uchun ilhom olishingiz mumkin bo’lgan 10 ta go’zal yapon tushunchalari (falsafasi)bilan tanishtirishni niyat qildim. Albatta, hayot tarzingiz uchun foydali bo’ladi degan umiddaman.

1. Kaizen (改善)

Yapon tilida “kaizen” doimiy takomillashtirish yoki yaxshi tomonga o’zgarishni bildiruvchi so’z bo’lib, faoliyatning barcha darajalarida samaradorlik va samaradorlikni doimiy ravishda oshirishga intiladigan shaxsiy va biznes falsafasidir.

Bu ko’pincha “kichik qadamlar” tushunchasi bilan bog’liq, chunki u odamlarni bir vaqtning o’zida katta, dramatik o’zgarishlarni amalga oshirishga urinishdan ko’ra, muntazam ravishda kichik, bosqichma-bosqich o’zgarishlar va yaxshilanishlarni amalga oshirishga undaydi, masalan, talaba sifatida bir vaqtning o’zida katta ish yukini yengishga urinishdan ko’ra, har hafta o’z oldiga kichik, erishish mumkin bo’lgan maqsadlarni qo’yishi.

Yoki bir inson birdaniga ikki soatlik mashg’ulotni bajarishga urinishdan ko’ra, har kuni 10 daqiqa mashq qilishni o’z zimmasiga olgan va to’xtatmasdan kichik o’sishlar bilan davom etishi.

“Har kuni biror kichik o’zgarish, yaxshilanish gilish” falsafasi. Kaizen falsafasining markazida kichik, bosqichma-bosqich o’zgarishlar orgali doimiy takomillashish, maqsad sari borish g’oyasi yotadi. Katta imkoniyat yoki mukammal bir lahzani kutish o’rniga, kichik bir qadam bo’lsa ham harakat qilish muhimligini ta’kidlaydi.

Kaizen birinchi marta Ikkinchi Jahon Urushidan keyin yapon korxonalari tomonidan qo’llanila boshlandi va uning tamoyillari va funktsiyalari “Toyota yo’li” deb nomlana boshladi va u asosan butun dunyo bo’ylab ishbilarmonlik dunyosiga tarqala boshladi. Bugungi kunda bu Kaizen tushunchasi yaxshi odatlarni shakllantirish va shaxsiy hayotimizda samaradorlik va funksionallikni oshirish tushunchasiga aylandi.

2. Shoganai (仕様が無い)

Shoganai yoki Shikata ga nai yaponcha ibora bo’lib, taxminan “hech narsa qilish kerak emas” degan ma’noni anglatadi. Ko’pincha qiyin yoki umidsizlikka uchragan vaziyatda iste’foga chiqish yoki qabul qilish tuyg’usini ifodalash uchun ishlatiladi. Bu inglizcha “it is what it is” iboralariga o’xshaydi.

“Muqarrar” narsalarni ni qabul qilish falsafasi. Ya’ni bu falsafa o’zingiz nazorat qila olmaydigan narsalarni unuting va kuchingizni nazorat qila oladigan narsalarga sarf qilish kerakligini takidlaydi.

Bu ibora ko’pincha odam o’zgartirib bo’lmaydigan yoki tuzatib bo’lmaydigan muammo yoki qiyinchilik borligini va eng yaxshi harakat yo’nalishi vaziyatni qabul qilish va davom etish ekanligini tan olganida ishlatiladi. Shu ma’noda, shikata ga nai qabul qilish va chidamlilik shakli sifatida qaralishi mumkin, chunki u odamlarni nazorat qila olmaydigan narsalardan voz kechishga va oldinga siljish uchun nima qilishlari mumkinligiga e’tibor berishga undaydi.

3. Gaman (我慢)

Gaman taxminan “chidamlilik” yoki “qat’iyatlilik” deb tarjima qilingan. Bu ko’pincha yapon madaniyatida asosiy fazilat sifatida qaraladi va ko’pincha stoitsizm, chidamlilik va qat’iyat bilan bog’liq. Bu shikoyat qilmasdan yoki taslim bo’lmasdan qiyin vaziyatlarga chidash qobiliyatini anglatadi. Gaman ko’pincha o’z maqsadini yo’qotmasdan qiyinchilik yoki qiyinchiliklarga dosh berishga qodir bo’lgan odamni tasvirlash uchun ishlatiladi. Shu ma’noda, Gamanni aqliy va hissiy kuchning bir shakli sifatida ko’rish mumkin, chunki u odamlarga qiyin vaziyatlarda ham davom etish imkonini beradi.

“Qiyinchilik”larni Sabr ila qabul qilishlilik falsafasi. Hayot pas – balandliklardan iborat, va qiyin kunlarga duch kelganingizda sabr va qat’iyat bilan qarshi olish va bir qadam bo’lsa ham,oldinga intilish kerakligini takidlaydi.

4. Wabi – Sabi (侘び寂び)

Yapon estetikasi “vabi-sabi” doimiy va nomukammal narsada go’zallikni topishni anglatadi. Falsafa uchta asosiy qoidani tan olish orqali barcha haqiqiy narsalarni tarbiyalaydi: hech narsa davom etmaydi, hech narsa tugamaydi (Yakuniy manzil yoki yakuniy nuqta yo’q) va hech narsa mukammal emas. Shaxsiy ma’noda, bu o’zingizning va boshqalarning kamchiliklarini xushmuomalalik bilan qabul qilishga chaqiradi.

Kamchiliklar o’ziga xoslik va qadr-qimmat qo’shishi mumkinligini tushunib, tajriba va muvaffaqiyatsizliklardan saboq olish madaniyatini rag’batlantiring. Oddiylik va haqiqiylikda go’zallikni toping!

“Nomukammallik” va “o’tkinchilik”ni qabul qilish falsafasi. Narsalar har doim ham mukammal yoki doimiy emasligini o’ziga singdira olishlik. Real bo’lmagan standartlardan voz kechishni va hayotning tabily oqimidan qoniqish kerakligini takidlaydi.

5. Oubaitori (桜梅桃李)

Va nihoyat oxirigi falsafa, “oubaitori” bor: o’zingizni hech qachon boshqalar bilan solishtirmaslik san’ati. Bu atama bahor mavsumida gullaydigan to’rtta ramziy daraxtning kanji belgilarini o’z ichiga oladi: olcha, olxo’ri, shaftoli va o’rik. Ular bir-birining yonida gullaydi, lekin barchasi boshqacha tarzda. Shuning uchun oubaitori tushunchasi ham Ikigai uchun juda yaxshi: bu sizning o’ziga xos xususiyatlaringiz va qobiliyatlaringizni baholash uchun vaqt ajratishdir.

O’z sa’y-harakatlaringiz va qobiliyatingizni boshqa birov bilan solishtirish befoyda. Nima uchun? Chunki o’z qadr-qimmatingizni topish – bu o’zingizning noyob hikoyangizga vaqt sarflash, shu bilan birga boshqalar bilan aloqangizni tushunishdir.

O’zi aslida hayot tarzimiz uchun yaponlarning hayot falsafalaridan o’rganadiganlarimiz ko’p bu safar faqat 5 tasi haqida gaplashdik. Agar sizga bu falsafalar yoqgan bo’lsa albatta o’z fikringizni qoldirib keting!